Usability onderzoek, oftewel onderzoek naar gebruiksvriendelijkheid, heeft de afgelopen jaren veel te weinig aandacht gehad. Je eerste reactie is waarschijnlijk ‘dat valt toch wel mee’ of ‘hoe ingewikkeld kan het zijn?’.

Misschien ben jij de uitzondering op de regel, of werk je bij Coolblue of Booking.com. Maar vooral in het MKB wordt usability onderzoek vaak gewoon overgeslagen.

Denk er maar eens over na. Je hebt iemand ingehuurd om jouw website, shop of online applicatie te ontwikkelen en vertrouwt op zijn of haar ervaring en expertise. Op zich is er niets mis met een beetje vertrouwen, maar het is waardevol om je af te vragen of hij in staat is om het gedrag van jouw bezoekers nauwkeurig te voorspellen.

Wat is usability?

Usability wordt uitgelegd als het gemak waarmee iets kan worden gebruikt. In het algemeen kan usability betrekking hebben op veel verschillende soorten producten. Een veel voorkomend vakgebied betreft online communicatie, zoals websites en webshops. Hierbij toont de usability aan hoe goed de website doet waar hij voor bedoeld is. En dat kan van alles zijn. Van kandidaten werven voor vacatures, tot afspraken inplannen voor een bepaalde dienst of het verkopen van producten in een webshop.

Het verschil tussen usability en user experience (UX)

De begrippen usability en user experience worden vaak door elkaar gebruikt. Dat is niet zo gek, want in de basis lijkt het op elkaar. Als je een positieve beleving hebt, is de bruikbaarheid waarschijnlijk ook ok, toch?

Om het verschil tussen deze twee duidelijk te maken, wordt vaak een voorbeeld aangehaald van een ander soort gebruiksvoorwerp, zoals een elektrische gitaar. Usability gaat over hoe de gitaar te gebruiken is; of je eenvoudig je versterker kunt aansluiten en of je snel blaren krijgt van het soort snaren dat gebruikt is. User experience is de show die je kunt geven met je gitaar en het kippenvel dat je krijgt als je aan je solo begint.

Het belang van usability onderzoek

Er zijn veel verschillende soorten onderzoek. Waarom zou je daarbij kiezen voor een usability onderzoek?

1. Met usability onderzoek leer je de ‘waarom’ kennen achter de verschillen, die je ook kunt ontdekken met bijvoorbeeld een A/B-test. Deze kennis kan tenslotte ook erg waardevol zijn in andere situaties.
2. Door een bepaalde voorkeur of specifieke probleemsituatie te kunnen onderbouwen met data uit de praktijk, kun je sneller begrip verwachten bij de rest van je (interne) team.
3. Met een usability onderzoek kun je onderbouwd ontwerpkeuzes maken, zodat je nauwkeuriger kunt voorspellen wat het resultaat van je inspanningen zal zijn.
4. Met de juiste data kun je onderbouwd keuzes maken in plaats van gebaseerd op het gevoel in je onderbuik.
5. Uiteindelijk doe je het allemaal voor een betere gebruikerservaring. Dat wil iedereen toch?

De reden om met een dergelijk onderzoek aan de slag te gaan kan heel divers zijn. Veelvoorkomende situaties zijn conversie optimalisatie en de ontwikkeling van een professionele nieuwe website.

Verschillende soorten usability onderzoek

Usability onderzoek heb je in verschillende smaken. Zo heb je de keuze om de deelnemer wel of niet te begeleiden tijdens het uitvoeren van een opdracht. Het laten ontbreken van begeleiding is natuurlijk voordeliger, maar een getrainde begeleider zal doorvragen wanneer dat nodig is en gedetailleerde inzichten boven tafel krijgen. Een andere keuze is het onderzoek op afstand of juist één-op-één. Ook hier speelt het kostenaspect een rol.

Ten slotte kan onderscheid worden gemaakt tussen het doel waarom je onderzoek doet. Zo kun je in een vroeg stadium (ontwerpfase) verkennend onderzoek doen, terwijl een tevredenheidsonderzoek of vergelijkend onderzoek in de gebruiksfase plaatsvinden.

Aan de slag met usability onderzoek in 9 stappen

Nu je weet wat usability onderzoek precies is, waarom je het zou uitvoeren en welke vormen je hebt, is het tijd om zelf aan de slag te gaan. Wij begeleiden je in 9 stappen door het proces.

Stap 1 – Bepaal wat je wil onderzoeken

Bedenk voor je van start gaat wat je wil weten. Heb je een brandende vraag of heb je inspiratie nodig? Wil je weten hoe men een bepaalde pagina zal gebruiken of ben je benieuwd naar de optimale flow?

Beoordeel of usability onderzoek de beste methode is om antwoord te krijgen op jouw vragen. Het is geen goedkope manier van onderzoeken en veel antwoorden zijn ook te achterhalen met bijvoorbeeld een A/B-test.

Bedenk wie je als respondenten wil hebben. Mogen dit random gebruikers zijn of heb je voorkeur voor een bepaald geslacht of specifieke leeftijdscategorie? Of heb je juist gebruikers met bepaalde voorkennis nodig?

Bepaal tenslotte op welke apparaten je wil testen. Een website werkt vaak anders of ziet er op z’n minst anders uit op een desktop, dan op een tablet, notebook of mobiele telefoon.

Stap 2 – Definieer de taken

Met een helder beeld van wat je wil onderzoeken, kun je concrete taken definiëren die de respondenten moeten uitvoeren. Zorg dat de taken voldoende nauwkeurig zijn. Zo weet men wat er verwacht wordt. Maak het daarbij echter niet te gedetailleerd, waardoor je het gedrag bij voorbaat al beïnvloed.

Stap 3 – Stel vast wanneer je voldoende data hebt

Tijdens het onderzoek word je verleid om nog meer te weten te willen komen. Je hebt tenslotte naar het moment toegewerkt en de respondent zit er nu toch. Om deze valkuil te voorkomen, stel je vooraf vast wat je exact nodig hebt en wanneer het interview dus voltooid is.

Stap 4 – Schrijf je script voor een optimaal usability onderzoek

Als moderator heb je een grote invloed op de deelnemers. Denk aan de informatie die je vooraf geeft, de vragen die je stelt, de volgorde en zelfs de manier waarop je de vragen stelt. Met een beetje pech is dit allemaal van invloed op het resultaat.

Schrijf daarom vooraf een helder script, dat je nauwgezet volgt tijdens het onderzoek.

Stap 5 – Maak de taakverdeling

Een testdag kan vrij hectisch zijn. Je moet respondenten ontvangen, terwijl je anderen instrueert en de kwaliteit van het onderzoek bewaakt. Zorg vooraf dat je hulp hebt en dat iedereen weet wat je van hem of haar verwacht.

Stap 6 – Vind deelnemers voor jouw usability onderzoek

In stap 1 heb je bedacht welke deelnemers voor jou waardevol zijn, maar nu moet je de juiste mensen nog zien te vinden. En op de door jou gewenste tijd op de door jou gewenste locatie te krijgen.

Veel experts hanteren een aantal van niet meer dan 6 deelnemers. Dit valt enerzijds mee, maar anderzijds vraagt dit kleine aantal om een nauwkeurige weerspiegeling van de daadwerkelijke gebruikers. Wees dus kritisch op wie je selecteert.

Begin op tijd met het werven, hou rekening met afmeldingen op het laatste moment en zorg voor een bedanktje.

Stap 7 – Voer het onderzoek uit

Het is eindelijk zover; je gaat het onderzoek uitvoeren. Probeer bij de begeleiding zo neutraal mogelijk te blijven. Behandel deelnemers zo gelijk mogelijk en voorkom dat je iemand helpt als het even niet lukt. Normaal ben je er natuurlijk ook niet bij.

Vaak werkt het erg goed om de deelnemer hardop te laten denken; dit geeft een mooi kijkje in het keuzeproces. Maak aantekeningen, zodat je na afloop geen informatie mist.

Beperk je tot één taak tegelijk en probeer na het afronden van de taak nog even door te vragen. Dit kan namelijk snel interessante nieuwe inzichten opleveren.

Stap 8 – Analyseer je date

Controleer alle data die je hebt verzameld en beoordeel het op waardevolle inzichten. Ga op zoek naar patronen en overleg met je team om betekenis te geven aan de data.

Maak in je analyse onderscheid tussen usability en user experience. Iemand die de taak snel heeft uitgevoerd, kan er in principe zowel een positieve als een negatieve ervaring aan overhouden.

Stap 9 – Trek conclusies

Toets of eerdere aannames kloppen en bepaal wat je uit dit onderzoek hebt geleerd. Rapporteer eventuele quickwins en andere gewenste aanpassingen.

Vergeet niet te documenteren wat je eventueel beter had kunnen doen tijdens het onderzoek, zodat je hier de volgende keer rekening mee kunt houden.

Maak een afspraak

Vind je het lastig om hier zelf mee aan de slag te gaan? Geen probleem; wij helpen je graag op weg!

Onze beloftes:

• We zullen je echt niet spammen.
• Wij zijn en blijven de enige die jouw gegevens ontvangen.
• Ons belangrijkste doel is om vast te stellen waar je precies naar op zoek bent. Vervolgens kunnen we een hele specifieke offerte afgeven.
• Je bent nergens toe verplicht. Vul het formulier in en wij nemen vrijblijvend contact op.